PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ KOMPUTEROWYCH
Uzależnienie jest psychiczną lub fizyczną zależnością od substancji, osób, zachowań lub rzeczy, które doraźnie wywołują poprawę samopoczucia osoby uzależnionej. Doraźnie, dlatego że korzyści, jakie odnosi się z nałogu, trwają krótko. Trwałe są natomiast negatywne skutki – uszczerbek w relacjach międzyludzkich, uczucie wstydu, przegranej.
Czynniki uzależniające to: narkotyki, alkohol, pożywienie, seks, telewizja, komputer, praca i sukces, kontrolowanie ludzi i wydarzeń, pieniądze (wydawanie, gromadzenie lub hazard), aprobata innych ludzi, destruktywne relacje, dolegliwości fizyczne, dążenie do perfekcjonizmu, czystość, wygląd zewnętrzny, religia.
Dziś poświęcę uwagę uzależnieniom od komputera, Internetu, gier jako najczęściej spotykanym u dzieci i młodzieży.
To na rodzicach spoczywa obowiązek sprawowania kontroli nad treściami, które za pośrednictwem współczesnych mediów dosięgają ich dzieci. Wiele gier komputerowych przesiąkniętych jest przemocą, seksem i treściami okultystycznymi. Filmy, bajki, gry oddziałują emocjonalnie na życie widzów, zwłaszcza dzieci. Pod ich wpływem wzmagają się postawy lęku, agresji. Poruszające obrazy zapadają głęboko
w pamięć dziecka, a potem są odgrywane – najpierw podczas zabawy, potem w życiu. W Internecie dzieci trafiają na różne strony, czasem nieopatrzne kliknięcie w reklamę, kieruje na stronę płatną, ociekającą seksem. Blokady rodzicielskie włączane na komputerach, owszem, pomagają, ale lepiej chroni dzieci wychowanie w duchu osobistej godności, odpowiedzialności i świadomości. Dlatego należy rozmawiać z dziećmi na temat uzależnień, wpływu szkodliwych materiałów i przekazów medialnych na umysł i ciało młodego człowieka. Trzeba podawać i omawiać przykłady osób wykorzystanych przez oszustów przy pomocy Internetu. Trzeba opowiadać o różnych zdarzeniach, aby dziecko wiedziało, jak postąpić w danej sytuacji. Podczas rozmów strzec się trzeba reakcji histerycznych, wybuchów, łez, zawstydzania. Równocześnie samemu należy dawać dobry przykład i nie przebywać zbyt długo przed monitorem. Czasami trzeba wręcz zwołać spotkanie rodzinne i podjąć odpowiednie decyzje, jeśli widzimy, że coś złego się dzieje – może to być zakaz oglądania poszczególnych programów, stacji, konfiskata szkodliwych płyt, gier, komiksów, dysków (najlepiej ze zwrotem poniesionych nakładów przez dziecko). Decyzje wymagają omówienia z dziećmi, aby nie poczuły się pokrzywdzone i z przekory nie zaczęły robić tego samego.
Sygnały rozpoznawcze uzależnień to:
- pogorszenie relacji z innymi członkami rodziny, odsunięcie się do rodzinnych zajęć, obowiązków, prac,
- zaniedbanie znajomych w realnym świecie na rzecz wirtualnych,
- pogorszenie wyników w nauce,
- zaczerwienione oczy, zmęczenie, czasem depresja.
- brak innych zainteresowań poza komputerem np. sportowych,
- negatywne zmiany osobowościowe takie jak: niepokój, przygnębienie, nerwowość, kłamanie, skrytość,
- zmiany dotyczące snu (bezsenność, zasypianie o dziwnych porach, późne wstawanie, szukanie odosobnienia).
Cykl uzależnieniowy:
Obsesja – Pogoń – zaspokojenie – Powrót do normalności – Usprawiedliwianie się – Poczucie winy – Wstyd – Rozpacz – Przysięga „Nigdy więcej”.
Wykorzystanie komputera.
Należy wiedzieć, że według danych młodzi ludzie używają komputera do: zakupów 33 %, zdobywania wiedzy 68%, zdobywania informacji 52 %, rozrywki 67%, kontaktu 62 %. Tak więc jest to raczej droga zabawka niż sposób na uczenie się dla młodzieży. Do korzystania z Internetu na bieżąco przyznaje się 43% dzieci, codziennie 43%, kilka razy w tygodniu 12%, 1,5% - kilka razy w miesiącu, 0,5 – rzadziej niż raz
w miesiącu. Zatem jeśli dziecko przebywa przy komputerze dłużej niż godzina - dwie dziennie bez konkretnego powodu np. realizacja projektu do szkoły, można mówić o niekontrolowanej zabawie i prostej drodze do uzależnienia. Łatwo sprawdzić, czy trudno dziecku żyć bez komputera – niech nie używa go przez dwa dni i obserwuje w tym czasie swoje zachowanie. Bardzo często wtedy jest rozdrażnione, nie umie sobie znaleźć miejsca, zająć się czymś innym, jego myśli natrętnie krążą wokół tematu „kiedy będę mógł po klikać i usiąść przez monitorem”.
Jak uchronić dziecko przez uzależnieniem?
· Rozmawiaj z dzieckiem na wszystkie tematy, aby było świadome.
· Kochaj, ale wymagaj od dziecka wykonywania codziennych obowiązków.
· Akceptuj i szanuj swoje dziecko. Nie musi być takie jak ty.
· Chwal swoje dziecko. Niech czuje się doceniane.
· Ufaj, ale czasem kontroluj strony odwiedzane przez dziecko oraz czas spędzany przy komputerze.
· Proponuj wartościowe strony dla dzieci.
· Uświadom, co jest przywilejem dziecka (np. telefon, komputer, pizza, modne ciuchy, gadżety), a co prawem (nakarmić, ubrać, zapewnić dostęp do edukacji, dać miejsce do spania, zapewnić opiekę medyczną).
· Pomóż odkryć dziecku jego zainteresowania np. plastyczne, muzyczne, sportowe i wspomóż w realizacji pasji.
· Zadbaj o dobry kontakt dziecka z rodziną i rówieśnikami np. zaproszenia do domu, wspólne wyprawy, wycieczki.
· Wychowuj dziecko w duchu wartości, ucz rozróżniania tego co dobre i co złe.
Bibliografia:
„W stronę wartości”. Encyklopedyczny poradnik życia rodzinnego, Frank Minirth, Paul Meier, Stephen Arterburn, Świat książki, Warszawa 1998
http://czasdzieci.pl/domowa-akademia/rodzice-artykuly/id,901-rodzicielskie_obowiazki_dzieciece.html
„Wychowanie do życia w cyfrowym świecie”. Przewodnik dla nauczycieli i nie tylko, Fundacja Panoptykon, Warszawa 2015